Genellikle dil kazanımının etkilendiği bir gelişimsel dil bozukluğu olan disleksi, öğrenme güçlüğü olan çocuklar arasında sınıflandırılmaktadır (Göncü & Başar, 2017). Disleksi, kelimeleri oluşturan sembol ve sesleri tanıma ve yorumlamada zorluklara neden olabilmekte, bu da öğrencilerin okuma ve yazmayı öğrenmede en çok zorluk yaşadıkları alanlardan biri haline gelmektedir (Kurnaz & Karamuklu, 2022).
Disleksi, okuma ve yazma becerilerinde zorluk yaşayan bireylerde sıkça görülen bir durumdur (Uzunoğlu vd., 2022). Bu durum, fonolojik farkındalık, yazı birim-fonem bilgisi ve otomatikleşme eksiklikleri gibi belirtilerle kendini gösterebilir (Uzunoğlu vd., 2022). Disleksi, normal bir zekâ düzeyine sahip olunmasına rağmen okuma, yazma, hesaplama ve dil becerilerinde sorunlara neden olan özel bir öğrenme güçlüğüdür (Ünsal vd., 2023).
Disleksi, diğer öğrenme güçlükleriyle de ilişkilendirilebilir. Örneğin, diskalkuli ve disgrafi gibi öğrenme güçlükleri de disleksi ile birlikte görülebilir (Öztürk vd., 2019; Akgül & Aktürkoğlu, 2023). Diskalkuli matematikte sorunlara neden olan bir durumdur ve disleksi gibi toplumda yaklaşık yüzde 3-6 yaygınlığa sahiptir (Öztürk vd, 2019). Disgrafi ise yazma güçlüğünü ifade eder ve hafızada tutulan fikirleri kâğıda aktarmada zorluk, yavaş yazma ve yazı mekanikliğinde zayıflık gibi belirtilerle kendini gösterebilir (Akgül & Aktürkoğlu, 2023).
Öğrenme güçlüğü yaşayan bireylerde, özellikle okuma alanında, dil bilgisi öğrenme sürecinin önemli olduğu ve kelime ile cümlenin anlam özelliklerinin kazanılmasının okuma öğrenme sürecinde etkili olduğu belirtilmektedir (Onan, 2012). Bu durum, öğrencilerin okuma becerilerini geliştirmek ve akıcı okumayı sağlamak, desteklemek için farklı stratejilerin ve yöntemlerin, tekniklerin kullanılmasını gerektirebilir (Balcı & Çayır, 2017).
Okuma güçlüğü olan öğrencilerde sıkça görülen okuma hataları arasında, okuma sırasında ters çevirme, ekleme, atlama, tekrarlama gibi durumlar yer almaktadır (Akgül & Aktürkoğlu, 2023). Bu hataları tespit etmek ve ortadan kaldırmak için spesifik strateji ve yöntemlerin kullanılması önemlidir.
Öğretmen davranışları disleksili bireylerin eğitiminde önemli bir rol oynamaktadır. Disleksili öğrencilere ilişkin yanlış anlayışlar ve bilgi eksikliği, öğrencilere doğru tanı koymayı, bireyselleştirilmiş öğrenme planları hazırlamayı ve öğrencileri değerlendirmeyi zorlaştırabilmektedir (Kumaş & Yıldırım, 2021). Bu nedenle öğretmenlerin disleksiye ilişkin bilgi ve inançlarının değerlendirilmesi ve geliştirilmesi gerekmektedir (Sümer & Altındağ-Kumaş, 2021).
Araştırmalar, öğrenme güçlüğü olan kişilerin prozodi yeteneklerinin zayıf olduğunu ve beklenen düzeyin altında okuma hızına sahip olduklarını göstermiştir (Balcı, 2019). Bu durum öğrencilerin okumada karşılaştıkları zorlukları ve iyi okuma becerilerini geliştirme ihtiyacını vurgulamaktadır.
Sonuç olarak, disleksi ve öğrenme güçlüğü olan bireylerin okuma becerilerini geliştirmek için dil bilgisi öğrenme sürecine odaklanılması, prozodi becerilerinin desteklenmesi ve okuma hatalarının belirlenerek özel stratejilerle ele alınması gerekmektedir. Bu bağlamda eğitim ve destek tedbirlerinin her öğrencinin ihtiyaçlarına göre uyarlanmasının sağlanması önemlidir.
Ayrıca disleksi, okuma ve yazma güçlüğü çeken kişilerde ortaya çıkan nörogelişimsel bir durumdur. Bu faktörler aynı zamanda diğer öğrenme güçlükleriyle de bağlantılıdır ve öğretmenlerin disleksiye yönelik bilgi düzeyi ve tutumu önemlidir.
Referanslar
*İçerikte yer alan metin Scite Ai yapay zekâ teknolojisi desteği ile üretilmiştir. Redaksiyon Selim Keçeli tarafından yapıldı.
Akgül, F., & Aktürkoğlu, B. (2023). Okuma ve yazma güçlüklerini gidermeye yönelik sanal ortamlarda paylaşılan etkinlik sayfalarının niteliği. Eğitim ve Bilim, 48(213). doi:http://dx.doi.org/10.15390/EB.2023.11514
Altındağ Kumaş, Ö., & Sardohan Yıldırım, A. E. (2021). Öğretmenlerin disleksili öğrencilere yönelik öğretim tutumları ölçeği’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. OPUS International Journal of Society Researches, 18(44), 8154-8171. https://doi.org/10.26466/opus.969139
Balcı, E. (2019). Özel öğrenme güçlüğü olan ortaokul öğrencilerinin akıcı okuma beceri düzeylerinin incelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 33(2), 262–274. https://doi.org/10.33308/26674874.2019332120
Balcı, E., & Çayır, A. (2017). Disleksi riski taşıyan 4. sınıf öğrencisinin fonolojik farkındalığının arttırılmasında çoklu duyusal öğrenme’nin etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(2), 201-216. https://doi.org/10.16916/aded.289206
Dinç, R. (2017). Action research about development of reading and writing skills of dyslexic student. Journal of Theoretical Educational Science, 10(2), 320-334.
Göncü, A. and Başar, M. (2017). Sınıf öğretmenlerinin öğrenme güçlüğüyle ilgili kavram yanılgılarının giderilmesi ve öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Hacettepe University Journal of Education, 1(22). https://doi.org/10.16986/huje.2017027934
Kurnaz, A., & Seçil Karamuklu, E. (2022). Disleksi olan öğrencilerde cümle çözümleme ve ses temelli cümle yöntemleri ile ilkokuma yazma öğretiminin etkililiğinin karşılaştırılması. Milli Eğitim Dergisi, 51(236), 2871-2902. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1051668
Onan, B. (2012). Dil bilgisi ve okuma öğrenme alanları arasındaki etkileşim üzerine bir analiz çalışması. Idil Journal of Art and Language, 1(3). https://doi.org/10.7816/idil-01-03-03
Öztürk, M., Durmaz, B., & Can, D. (2019). Sayı konuşmalarının diskalkulik ortaokul öğrencilerinin sayı duyularına etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(6), 2467-2480. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3337
Sümer Dodur H., Altındağ Kumaş Ö. (2021). “Disleksi bilgi ve inanç ölçeği”nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 11(1), 115 - 131. Doi:10.23863/kalem.2020.160
Uzunoğlu, D., Gök, S., & Yıldırım, K. (2022). Kelime tanıma becerisinin önemi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(2), 475-506. https://doi.org/10.16916/aded.1069652
Ünsal, S., Yurttutar, M., Kahraman Beğen, S., Çelik, İ., vd. (t.y.). Gelişimsel dil bozukluğu olan çocukların disleksi açısından değerlendirilmesi. Sağlık Akademisi Kastamonu. https://doi.org/10.25279/sak.1138517