Özel eğitimde alan öğretmeni olmanın zorlukları ve fırsatları, öğretmenlerin eğitim deneyimlerinin ve süreçlerinin çok boyutlu anlaşılmasını gerektirir. Özel eğitim öğretmenleri sadece her öğrencinin ihtiyaçlarına odaklanmakla kalmaz, aynı zamanda aileler, okul yönetimleri ve diğer eğitimcilerle işbirliği içinde çalışarak geniş bir ekosisteme katılırlar (Açar vd., 2022; Okutan vd., 2021). Bu işbirliği eğitim sürecinin verimliliğini artırır, öğrencilerin sosyal ve akademik becerilerini geliştirir. (Karakoç & Atbaşı, 2020).
Öğretmenlerin mezun oldukları programlar aracılığıyla zihin farklı bireyler, otizm spektrum bozukluğu, öğrenme güçlüğü ve çoklu yetersizlikler gibi farklı gruplarla etkili bir şekilde çalışabilmeleri gerekmektedir (Aktan, 2023; Kizir vd., 2022; Omak vd., 2022). Özel gereksinimli bireylerin bireyselleştirilmiş eğitim programlarına (BEP) ihtiyaçları vardır ve bu programların hazırlanması ve uygulanması öğretmenlerin becerilerini önemli hale getirmektedir (Omak vd., 2022; Yıldırım & Çetin, 2022).
Otizm spektrum bozukluğu olan öğrencilerle çalışmak, sosyal ve iletişim becerilerini geliştirmeye yönelik özel olarak tasarlanmış programların ve öğretim yöntemlerinin kullanılmasını gerektirir (Akgün-Giray & Ergenekon, 2022; Aslan & Özgüç, 2017). Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler akademik becerilerinde zorluklar yaşamaktadır ve bu zorlukların üstesinden gelmelerine yardımcı olacak stratejilerin geliştirilmesi önemlidir (Deniz & Sarı, 2021; Erdoğan, 2021). Çoklu yetersizliği olan bireylerle çalışmak, öğretmenlerin daha bütünsel bir yaklaşım benimsemelerini, bireysel ve kolektif eğitim stratejileri geliştirmelerini gerektirmektedir (Adıgüzel vd., 2017; Özdemir, 2024).
Öğretmenler bu süreçte pek çok zorlukla karşılaşır. Yasal düzenlemelere rağmen uygulama aşamasında zorluklarla karşı karşıya kalmakta ve öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarını karşılayacak gerekli bilgi ve becerilere sahip olmak şarttır (Omak vd., 2022; Şahbaz & Güder, 2022). Ayrıca öğretmenlerin öz yeterlik algıları tükenmişlik düzeylerini etkileyebilir; Bu onların motivasyonunu ve öğrencilerle olan etkileşimini doğrudan etkiler (Kumcağız vd., 2017; Yavuz, 2020).
COVID-19 salgını sırasında uzaktan eğitim uygulamaları özel eğitim alanında yeni zorluklar oluşturdu. Özel eğitim öğrencilerinin uzaktan eğitim süreçlerine katılımı ve öğretmenlerin bu yönteme adaptasyonu önemli bir konu haline gelmiştir (Kizir, 2021; Mengi & Alpdoğan, 2020). Uzaktan eğitim özel ihtiyaçları olan kişilerin eğitime erişimini sağlasa da öğretmenlerin bu süreçteki rolleri ve becerileri Bunun da önemli bir etkisi oldu (Kizir, 2021; Mengi & Alpdoğan, 2020).
Özel eğitimde alan öğretmeni olmanın zorlukları ve fırsatları öğretmenlerin mesleki gelişimini, işbirliği becerilerini etkilemektedir. Eğitimin kalitesinin artırılması için sürekli mesleki gelişim ve niteliklerin arttırılması şarttır (Aktan, 2023; Aydın & Şentürk, 2021; Filiz vd., 2018).
Referanslar
*İçerikte yer alan metin, Scite AI yapay zekâ teknolojisi desteğiyle üretilmiştir. Redaksiyon, Selim Keçeli tarafından yapılmış olup, bu süreçte ChatGPT o1-preview'den de yararlanılmıştır.
Açar, D., Dilbilir, Y., & Demiralp, C. (2022). Özel eğitim öğretmenlerinin zihinsel yetersizliği olan çocukların eğitimi sürecindeki görüşlerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 1295–1312. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2022..-1098954
Adıgüzel, S., Kizir, M., & Eratay, E. (2017). Ağır ve çoklu yetersizliği (AÇYE) olan bireylerle çalışan özel eğitim öğretmenlerinin yaşadıkları sorunların belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(1), 45–59. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.296901
Akgün-Giray, D., & Ergenekon, Y. (2022). Effect of social stories designed and presented by pre-service teachers on social skills acquisition of children with autism. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 23(1), 109–132. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.779961
Aktan, O. (2023). Özel eğitim öğretmenliği lisans öğretim programının değerlendirilmesi: Bir karma yöntem araştırması. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(1), 1–30. https://doi.org/10.51460/baebd.1163593
Aydın, G., & Şentürk, Ş. (2021). Özel eğitim bölümü lisans programının birleştirilmesine yönelik özel eğitim öğretmenlerinin görüşlerinin değerlendirilmesi. Turkish Journal of Primary Education, 6(1), 36–50. https://doi.org/10.52797/tujped.829099
Büyükalan Filiz, S., Çelik Şahin, A., Tufan, S., & Karaahmetoğlu, B. (2018). Özel eğitim öğretmenliği lisans programlarının birleştirilmesine ilişkin öğretim üyelerinin görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(3), 763–775. https://doi.org/10.16986/HUJE.2018036496
Camcı Erdoğan, S. (2021). Öğretmen adaylarının özel gereksinimli bireylerin eğitimine yönelik görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(2), 283–306. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.663271
Çitil, M., Karakoç, T., & Küçüközyiğit, M. S. (2018). Özel eğitim lisans dersinin öğretmen adaylarının bilgi düzeylerine ve engellilere yönelik tutumlarına etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 815–833. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018..-431449
Deniz, S., & Sarı, H. (2021). Özel öğrenme güçlüğü alanı öğretmen yeterlik ölçeğinin geliştirilmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 1–20. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.636959
Güleç Aslan, Y., & Sola Özgüç, C. (2017). Öğretmenliğin ilk yıllarında otizm spektrum bozukluk tanılı öğrencilerle çalışan özel eğitim öğretmenlerine uygulanan mentorluk programının ikinci yılına bakış. Journal of Human Sciences, 14(4), 3548–3570. Retrieved from https://j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/4930
Karakoç, B., & Atbaşı, Z. (2020). Özel eğitim öğretmenlerinin problem davranışlara müdahalede işbirliğinin önemine ve uygulanmasına yönelik görüşleri. OPUS International Journal of Society Researches, 16(29), 1666–1688. https://doi.org/10.26466/opus.727238
Kizir, M. (2021). İnternet temelli özel eğitim hizmeti alan bireylerin uzaktan eğitime yönelik görüşlerinin belirlenmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 165–181. https://doi.org/10.21666/muefd.784107
Kizir, M., Sezer, S., Hoşgörür, T., & Kahya, O. (2022). Özel gereksinimli çocuğu olan ailelerin gözünden kent yoksulluğu. Journal of Uludag University Faculty of Education, 35(1), 150–180. https://doi.org/10.19171/uefad.1018181
Kumcağız, H., Demir, Y., & Karadaş, C. (2017). Okul psikolojik danışmanlarında mesleki tükenmişliğin yordayıcısı olarak özel eğitime ilişkin öz-yeterlik algısı. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 312–324. https://doi.org/10.17679/inuefd.341495
Mengi, A., & Alpdoğan, Y. (2020). COVID-19 salgını sürecinde özel eğitim öğrencilerinin uzaktan eğitim süreçlerine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 49(1), 413–437. https://doi.org/10.37669/milliegitim.776226
Okutan, S., Pürsün, T., & Atbaşı, Z. (2021). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi ile özel eğitim okullarında görev yapan öğretmenlerin işbirliğine ilişkin görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 50(232), 287–311. https://doi.org/10.37669/milliegitim.747646
Omak, S., Alpdoğan, Y., & Sazak, E. (2022). Sınıfında OSB’li öğrenci bulunan özel eğitim öğretmenlerinin özel alan yeterliklerine ilişkin görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 152–171. https://doi.org/10.31592/aeusbed.1030716
Özdemir, M. A., & Şafak, P. (2024). Ağır ve çoklu yetersizlikten etkilenmiş öğrencilerle çalışan öğretmenlere uygulanan video teknolojisi ile seçim fırsatı sunma öğretmen eğitim programının etkililiği. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 14(2), 447–464. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1413237
Sardohan Yıldırım, A. E., & Eldeniz Çetin, M. (2022). Özel eğitim öğretmenlerinin çoklu yetersizliği olan öğrencilere yönelik metaforik algıları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(1), 749–786. https://doi.org/10.17152/gefad.941891
Sönmez, N., & Koçyiğit, M. (2020). “Özel Eğitimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetleri” dersinin psikolojik danışman adaylarının özel eğitimde öz-yeterlik algılarına etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(3), 513–536. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.579465
Şahbaz, Ü., & Güder, O. (2022). Özel gereksinimli öğrencisi olan sınıf öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programı (BEP) hazırlamadaki yeterlikleri. Trakya Eğitim Dergisi, 12(2), 1133–1149. https://doi.org/10.24315/tred.1039780
Yavuz, M. (2020). Özel eğitim okullarında çalışan öğretmenlerin mesleki öz-yeterlilik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(55), 1–25. https://doi.org/10.21764/maeuefd.546612
Comments